Bất kỳ Ai từ đủ mười tám tuổi trở lên, có năng lực hành vi dân sự đầy đủ, không giới hạn giới tính, tín ngưỡng đều có quyền hiến tặng mô, bộ phận cơ thể của mình khi còn sống hoặc hiến sau khi chết, chết não và hiến xác.
Pháp luật quy định người từ đủ 18 tuổi trở lên, có đầy đủ năng lực hành vi dân sự có quyền hiến mô, tạng bộ phận cơ thể của mình khi còn sống hoặc sau khi chết. (Điều 5 Luật hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác).
2. Ghép mô, tạng là gì?
Ghép mô, tạng là một trong những thành tựu quan trọng của ngành y tế trong việc chữa bệnh, đặc biệt đối với các bệnh nhân mắc bệnh mạn tính, hiểm nghèo do các mô, tạng bị suy giảm chức năng và không hồi phục được như suy thận mãn, suy gan, suy tim, suy tuỷ, hỏng giác mạc...
Ghép tạng là phương pháp điều trị cuối cùng và hiệu quả cho người bệnh suy tạng giai đoạn cuối bằng cách lấy tạng của người hiến để ghép cho người bệnh. Ngoài thận và gan có thể hiến tặng khi người hiến còn sống, hầu hết các mô và tạng khác chỉ được lấy và ghép cho người bệnh khi người hiến mô, tạng đã chết, chết não.
3. Ai có thể tham gia vào danh sách hiến tặng mô, bộ phận cơ thể người (tạng) tiềm năng?
• Bất ký Ai đủ 18 tuổi trở lên, có năng lực hành vi dân sự đầy đủ đều có quyền hiến tặng mô, tạng khi còn sống hoặc đăng ký vào danh sách hiến tặng mô, tạng tiềm năng (Hiến tặng sau khi chết, chết não).
• Những người cao tuổi đều có thể hiến tặng một phần mô, tạng và giác mạc sau khi chết, chết não.
• Đừng bao giờ nghĩ mình không đủ sức khỏe hoặc quá già để đăng ký hiến tặng mô, tạng sau khi chết, chết não.
4. Hiến tạng để làm gì?
Nhu cầu ghép mô, tạng ở Việt Nam là rất lớn, cả nước hiện có khoảng 6.000 người bị suy thận mạn cần được ghép thận. Về ghép gan, chỉ tính tại một số bệnh viện lớn ở Hà Nội đã có trên 1.500 người có chỉ định ghép gan. Hiện cả nước có khoảng 300.000 người mù do các bệnh lý giác mạc và trên 6.000 người đang chờ được ghép giác mạc và hàng trăm người chờ được ghép tim, phổi...
Ghép tạng là phương pháp điều trị cuối cùng và hiệu quả cho người bệnh suy tạng giai đoạn cuốibằng cách lấy tạng của người hiến để ghép cho người bệnh.Ngoài thận và gan có thể hiến tặng khi người hiến còn sống, hầu hết các mô và tạng khác chỉ được lấy và ghép cho người bệnh khi người hiến mô, tạng đã chết, chết não.
Theo GS.TS Trần Ngọc Sinh, Trưởng bộ môn Tiết niệu học, bệnh viện Đại học Y Dược, TPHCM (nguyên Trưởng khoa Tiết niệu bệnh viện Chợ Rẫy) cho biết: “Với những bệnh nhân suy thận mạn giai đoạn cuối, việc chạy thận nhân tạo có thể giúp kéo dài thời gian chờ đợi để được ghép. Nhưng với những bệnh nhân bị bệnh u gan, xơ gan, thời gian sống chỉ còn tính bằng tháng nên nhiều trường hợp đã không thể chờ nguồn tạng cho”.
Một người chết não hiến tạng có thể cứu sống cho hơn 10 người khác.
5. Cơ quan nào điều phối việc hiến, lấy, ghép mô, tạng của Việt Nam
Trung tâm Điều phối Quốc gia về ghép bộ phận cơ thể người (Trung tâm điều phối ghép tạng Quốc gia) là đơn vị sự nghiệp trực thuộc Bộ Y tế, được Thủ tướng Chính phủ ra quyết định thành lập có nhiệm vụ chính trong việc điều phối việc lấy, ghép mô, tạng để cứu chữa người bệnh theo đúng quy định của pháp luật và đạo đức.
6. Quyền lợi của người hiến tạng?
a. Quyền lợi của người hiến mô?
• Người đã hiến mô (khi còn sống) được chăm sóc, phục hồi sức khoẻ miễn phí ngay sau khi thực hiện việc hiến mô tại cơ sở y tế.
• Người hiến mô sau khi chết (giác mạc): Người hiến giác mạc sẽ được tôn vinh, gia đình người hiến giác mạc sẽ được trao tặng bằng ghi nhận nghĩa cử cao đẹp. Thân nhân người hiến tặng giác mạc sẽ được ưu tiên trong khám, chữa mắt và đặc biệt được ưu tiên ghép giác mạc trong trường hợp họ bị mắc bệnh về giác mạc và cần phải ghép thay thế.
b. Quyền lợi của người hiến tạng khi còn sống?
• Được chăm sóc, phục hồi sức khoẻ miễn phí ngay sau khi thực hiện việc hiến tạng tại cơ sở y tế và được khám sức khỏe định kỳ miễn phí.
• Được cấp thẻ bảo hiểm y tế miễn phí.
• Được ưu tiên ghép mô, tạng khi có chỉ định ghép của cơ sở y tế.
• Được tặng Kỷ niệm chương vì sức khỏe nhân dân.
c. Quyền lợi của người hiến tạng sau khi chết, chết não, hiến xác?
Người đã hiến tạng sau khi chết, chết não, hiến xác được truy tặng Kỷ niệm chương vì sức khỏe nhân dân.
7. Ý nghĩa của việc hiến tạng khi còn sống và sau khi chết?
Đối với người bệnh theo số liệu thống kê hàng năm có hàng ngàn người bị suy thận mãn phải chạy thận nhân tạo, mỗi bệnh nhân tiêu tốn một khoản tiền vô cùng lớn cho chạy thận nhân tạo, kèm theo đó là hệ quả của việc truyền máu như lây nhiễm HIV, viêm gan B… Đặc biệt là những người mắc những bệnh về gan, tim mạch, nếu không có tạng thay thế kịp thời sẽ nguy hiểm đến tính mạng.
Một người hiến tặng mô, tạng cho những người bị bệnh thì đó không chủ là một món quà vô giá mà còn là cơ hội mang lại sự sống cuối cùng cho những người đang bị suy tạng giai đoạn cuối cần phải thay thế tạng, vì vậy món quà đó phải được trao một cách công bằng cho tất cả mọi người, không phân biệt giàu nghèo vì ai cũng có quyền được sống, quyền được chữa bệnh, pháp luật quy định và thiết lập sự bình đẳng đó.
Người khi còn sống có thể hiến: một phần của lá gan; 01 quả thận, da, xương...
Một người chết/chết não có thể hiến được các mô, tạng sau: 01 quả Tim, lá Gan, 02 quả Thận, 01 Tụy, 02 lá phổi, 02 giác mạc, da, xương, gân, sụn…
8. Trường hợp nào bị cấm hiến, lấy, ghép tạng?
• Theo quy định tại điều 5 của Luật hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác thì chỉ những người từ đủ mười tám tuổi trở lên, có năng lực hành vi dân sự đầy đủ có quyền hiến mô, bộ phận cơ thể của mình khi còn sống, sau khi chết và hiến xác. Như vậy, nếu không đủ các điều kiện trên, sẽ bị nghiêm cấm hiến, lấy và ghép tạng.
• Bên cạnh đó, việc hiến tặng mô, tạng còn phải bảo đảm nguyên tắc sau:
- Tự nguyện đối với người hiến, người được ghép.
- Vì mục đích nhân đạo, chữa bệnh, giảng dạy hoặc nghiên cứu khoa học.
- Không nhằm mục đích thương mại.
- Giữ bí mật về các thông tin có liên quan đến người hiến, người được ghép, trừ trường hợp các bên có thỏa thuận khác hoặc pháp luật có quy định khác.
• Ngoài ra, việc hiến, lấy, ghép tạng còn phải tuân thủ quy định tại Điều 11 (Các hành vi bị nghiêm cấm) của Luật hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác như:
- Lấy trộm mô, bộ phận cơ thể người; lấy trộm xác.
- Ép buộc người khác phải cho mô, bộ phận cơ thể người hoặc lấy mô, bộ phận cơ thể của người không tự nguyện hiến.
- Mua, bán mô, bộ phận cơ thể người; mua, bán xác.
- Lấy, ghép, sử dụng, lưu giữ mô, bộ phận cơ thể người vì mục đích thương mại.
. - Lấy mô, bộ phận cơ thể ở người sống dưới mười tám tuổi.
- Ghép mô, bộ phận cơ thể của người bị nhiễm bệnh theo danh mục do Bộ trưởng Bộ Y tế quy định.
- Cấy tinh trùng, noãn, phôi giữa những người cùng dòng máu về trực hệ và giữa những người khác giới có họ trong phạm vi ba đời.
- Quảng cáo, môi giới việc hiến, nhận bộ phận cơ thể người vì mục đích thương mại.
- Tiết lộ thông tin, bí mật về người hiến và người được ghép trái với quy định của pháp luật.
- Lợi dụng chức vụ, quyền hạn để làm sai lệch kết quả xác định chết não.
9. Lợi ích của việc ghép tạng
Nhu cầu ghép tạng ở Việt Nam là rất lớn. Với số dân hơn 85 triệu người, trong khi đó có khoảng 6.000 người bị suy thận mạn cần được ghép thận, trên 1.500 người có chỉ định ghép gan (chỉ tính riêng tại một số bệnh viện lớn ở Hà Nội), khoảng 300.000 người mù do các bệnh lý giác mạc và trên 6.000 người đang chờ được ghép giác mạc và hàng trăm người chờ được ghép tim, phổi..., đi kèm theo đó, không chỉ là gánh nặng cho chừng đó gia đình, người thân của những người bệnh đang sống trong những hoàn cảnh vô cùng khó khăn, tật bệnh... mà còn là trách nhiệm và nghĩa vụ của cộng đồng, xã hội và ngành y tế phải nỗ lực ưu tiên chăm sóc, cứu chữa tận cùng người bệnh.
Do vậy, nếu có đủ mô, tạng để ghép thì đó chính là món quà vô giá, quà tặng hồi sinh cuộc sống cho những người bệnh, là niềm vui, hạnh phúc cho gia đình người bệnhnói riêng và còn là sự giảm gánh nặng cho cộng đồng, xã hội và ngành y tế.
10. Nếu muốn đăng ký hiến mô, tạng hoặc hiến xác thì phải liên hệ tới đâu?
a. Nếu một người muốn đăng ký hiến mô, tạng trước hoặc sau khi chết, chết não, Người hiến có thể đến bất kỳ cơ sở y tế nào gần nhất bày tỏ ý nguyện đó. Cơ sở y tế đó sẽ có trách nhiệm tiếp nhận thông tin và báo về Trung tâm điều phối quốc gia về ghép bộ phận cơ thể người-Bộ Y tế để thông tin đến cơ sở y tế có chức năng phù hợp tiếp nhận đơn đăng ký hiến mô, tạng của người muốn hiến và hoàn tất các thủ tục pháp lý, tư vấn, cấp thẻ đăng ký hiến mô, tạng (hiến sau khi chết), hiến xác cho người đăng ký hiến.
b. Hoặc người hiến có thể trực tiếp tới cơ sở y tế có chức năng lấy, ghép mô, tạng để đăng ký hiến (khi còn sống hoặc sau khi chết):
• Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức
• Bệnh viện Quân Y 103
• Bệnh viện Nhi Trung ương
• Bệnh viện Bạch Mai
• Bệnh viện 198 – Bộ Công an
• Bệnh viện Đa khoa Xanh Pôn
• Bệnh viện Trung ương Huế
• Bệnh viện Đa khoa Đà Nẵng
• Bệnh viện Chợ Rẫy
• Bệnh viện Nhi đồng 2
• Bệnh viện Nhân dân Gia Định
• Đại học Y dược Tp. Hồ Chí Minh
• Bệnh viện Nhân dân 115
• Bệnh viện Đa khoa Kiên Giang
c. Nếu người hiến muốn đăng ký hiến mô, thì có thể liên hệ trực tiếp đến một trong các ngân hàng mô sau:
• Ngân hàng Giác mạc-Bệnh viện Mắt Trung ương
• Trung tâm mô, phôi - Đại học Y Hà Nội
• Ngân hàng Mô của Bệnh viện Bỏng Lê Hữu Trác
• Đại học Y Phạm Ngọc Thạch
• Ngân hàng tế bào gốc: Mekophar
d. Nếu người hiến muốn đăng ký hiến xác thì có thể liên hệ trực tiếp đến một trong các trường đại học y để đăng ký hiến xác:
• Đại học Y Hà Nội;
• Đại học Y Thái Nguyên;
• Đại học Y Thái Bình;
• Đại học Y Hải Phòng;
• Học viện Quân Y: Bộ môn Giải phẫu;
• Đại học Y Huế: Bộ môn Giải phẫu;
• Đại học Y Tây Nguyên;
• Đại học Y Cần Thơ: Bộ môn Giải phẫu;
• Đại học Y dược TP HCM: Bộ môn Giải phẫu;
• Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch: Bộ môn giải phẫu.
e. Ngoài ra, Người hiến có thể liên hệ trực tiếp với Trung tâm điều phối quốc gia về ghép bộ phận cơ thể người - Bộ Y tế để được hướng dẫn đăng ký hiến mô, bộ phận cơ thể người. Hiện tại khi người dân đến Trung tâm điều phối quốc về ghép bộ phận cơ thể người tìm hiểu và đăng ký hiến mô, tạng được Trung tâm hỗ trợ hướng dẫn thực hiện qua 03 bước cơ bản như sau:
• Tư vấn, hỗ trợ trực tiếp
• Hướng dẫn đăng ký đơn hiến(theo mẫu đã quy định trong Luật)
• Cấp thẻ ghi nhận đăng ký hiến.
Để tìm hiểu thêm các thông tin khác, xin vui lòng liên hệ:
TRUNG TÂM TÌNH NGUYỆN QUỐC GIA
Địa chỉ: 62 Bà Triệu - Hoàn Kiếm - Hà Nội
Anh Vũ Gia Dân
Điện thoại (04). 62631999; máy lẻ 715; di động: 0974 211 391
Email: vugiadantb@gmail.com
Website: www.tinhnguyen.org.vn
Trung tâm Điều phối Quốc gia về ghép bộ phận cơ thể người:
Địa chỉ: 40 Tràng Thi – Hàng Bông - Hoàn Kiếm - Hà Nội
Điện thoại: 04.38285566 / 38288866 / 0915060550
Email: gheptang@vncchot.com / vncchot@moh.gov.vn
